Bağımlılığın madde ve davranışsal bağımlılık olmak üzere iki kolu bulunmaktadır. Madde bağımlılığı adından da anlaşılacağı üzere; alkol, eroin, kokain, esrar… gibi maddelerin sürekli olarak arzu edilmesi anlamına gelir.
Davranışsal bağımlılık ise, bireyin psikolojik, bedensel ve toplumsal yapı dahilinde dengesini kaybetmesi, düzenin bozulması ve çevreden giderek kopmasına neden olan durumdur. Sonucunda birey çevresi ve toplumla düzenli bir şekilde iletişim kuramamaktadır.
Gerek madde gerekse davranış bağımlılığı bireylerin hayatlarına sürekli olarak müdahale etmektedir. Birey, tüm olumsuz sonuçlarına rağmen bağımlı olmayı kontrol edemez ve sürekli olarak arzuladığı eylemi gerçekleştirmek istemektedir.
Sosyal medya kavramı son on yılda daha hızlı yayılan bir eğitimi, temelde, bireylerin internet olanaklarını daha çok haberleşme ve iletişim için kullanmaları eylemini ifade etmektedir. Sosyal medya günümüzde, alternatif medya ya da tekelleşmeye, küreselleşmeye karşı olan bireylerin kendi haberlerini kendilerinin yazıp, ürettiği bir kitle iletişim aracı ya da ifade biçimi olarak ortaya çıkmıştır.
Bir başka deyişle sosyal medya, herkesin gazeteci olduğu, muhabir kimliğine büründüğü ve yine herkesin hem bilgi kaynağı olup, hem de tüketici olduğu bir mecradır.
Bugün sanal ortam, bir takım faydaları bünyesinde barındırmakla beraber, birçok olumsuzluğu da beraberinde getirmektedir. Bağımlılık, sanal ortamın meydana getirdiği ve neden olduğu olumsuzluklardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. İnternetin ve sosyal medyanın gelişigüzel bir şekilde kullanılması ve bu tür alanlarda kontrolsüz bir şekilde zaman geçirmek bağımlılığın oluşmasına etken oluşturmaktadır.
Sanal ortamın neden olduğu bağımlılığı, internet ve sosyal medya bağımlılığı olmak üzere iki kolda incelemek mümkündür. Sosyal medya bağımlılığına geçmeden önce internet bağımlılığından söz etmek gerekir. Nitekim internet, insanların birbiriyle iletişimini ve etkileşimini kolaylaştırarak, sosyal mecraların oluşmasına olanak tanımıştır.
Problemli internet kullanımı olarak da nitelendirilen internet bağımlılığı, genel olarak internet ortamında sürekli olarak var olmayı ve vakit geçirmeyi istemek anlamına gelmektedir.
Sosyal medya bağımlılığı
Sosyal medya bağımlılığı ise, sosyal paylaşım ağlarının yaygınlaşmasıyla birlikte ortaya çıkmıştır. Bu ağlara gösterilen yoğun ilgi bağımlılığın temelini oluşturur. Tıpkı internet bağımlılığında olduğu gibi, sosyal medya bağımlısı birey ya da bireyler zamanlarının büyük bir çoğunluğunu sosyal mecralarda geçirirler ve bu davranışa engel olamazlar. Sürekli çevrimiçi olma isteği ve sosyal ağlarda vakit geçirme sosyal medya bağımlılığının hem belirtisi hem de nedenidir.
Sosyal medya bağımlılığının temelinde; gündelik hayattan kaçış, arkadaş edinme, sohbet etme gibi unsurlar yatsa da yalnızlık en belirgin olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Yalnız olan birey sosyalleşmek ve iletişim kurmak adına sosyal mecralarda bulunmak ister. Bu durumda sanal ortam birey için adeta kaçış noktasıdır.
Sosyal mecralar içerisindeki en önemli gösteri alanları günümüzde Instagram ve Youtube olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu iki alanda hem amatörler hem de ünlü kişi ya da markalar fotoğraf ve videolarını paylaşabilmektedir. Burada ilgi çekici birçok fotoğraf ve video yer almaktadır.
Kişilerin internete yönelik bağımlılıklarına ilişkin 8 tanı ölçütü ortaya koymuştur. Young’un internet bağımlılığı için sunduğu tanı ölçütlerini sosyal medya bağımlılığı içinde kullanabilmek mümkündür. Bu maddeler ise şu şekilde ;
- Keyif almak, sıkıntılardan uzaklaşmak adına sosyal paylaşım ağlarında bulunma isteği,
- Sürekli olarak çevrimiçi olma arzusu,
- Sosyal paylaşım ağlarında vakit geçirme süresini istemsiz bir şekilde kontrol edememe,
- Sosyal paylaşım ağlarından uzak kalma durumunda kişinin kendisini mutsuz hissetmesi,
- Planlanan daha uzun süre sosyal paylaşım ağlarında vakit geçirme,
- Sosyal paylaşım ağlarında gereğinden çok zaman geçirilmesinden kaynaklı olarak ailesel, çevresel sorunların yaşanması ve kariyer-eğitim fırsatlarının kaçırılması,
- Sosyal paylaşım ağlarında vakit geçirmek adına başkalarına yalan söylenmesi,
- Sosyal medyayı olumsuz duygulardan kurtulmak ve huzursuzluktan kaçmak için kullanma.
